Zdravstvo

zakoni > zakon o transplataciji organa

V. UZIMANjE ORGANA OD ŽIVOG DAVAOCA ORGANA

Uslovi za uzimanje organa od živog davaoca organa

Član 41.

Uzimanje organa od živog davaoca organa zbog presađivanja u telo drugog lica radi lečenja dozvoljeno je ako su istovremeno ispunjeni sledeći uslovi:
1) ako nema drugog odgovarajućeg organa koji je dostupan od umrlog lica;
2) ako ne postoji alternativni medicinski postupak uporedive efikasnosti za lečenje primaoca organa;
3) ako tim za transplantaciju ovlašćene zdravstvene ustanove da mišljenje da će presađivanjem tog organa doći do izlečenja, odnosno poboljšanja zdravstvenog stanja primaoca organa;
4) ako je izvršena procena rizika po život i zdravlje davaoca organa;
5) ako je dat pismeni pristanak davaoca organa;
6) ako su ispunjeni drugi uslovi propisani ovim zakonom.


Lica koja mogu biti davaoci organa

Član 42.

Davalac organa može biti lice koje je starije od 18 godina života, pod uslovom da ima potpunu poslovnu sposobnost, odnosno sposobnost za rasuđivanje i donošenje odluka i koje je srodnik primaoca u pravoj liniji bez obzira na stepen srodstva, kao i pobočni srodnik zaključno sa trećim stepenom srodstva.
Izuzetno od stava 1. ovog člana, davalac organa može biti supružnik, odnosno vanbračni partner, usvojitelj, usvojenik, kao i drugo blisko lice sa kojim je primalac organa u prisnom ličnom odnosu koji je svima očigledan, ako ne postoji mogućnost da lice iz stava 1. ovog člana bude davalac organa.


Pismeni pristanak živog davaoca organa

Član 43.

Uzimanje organa od živog davaoca organa dozvoljeno je pod uslovom da je živi davalac organa dao pismeni pristanak koji je izraz njegove slobodne volje davaoca.
Pismeni pristanak davaoca organa daje se za tačno određenu medicinsku intervenciju, odnosno samo za uzimanje određenog organa.
Pismeni pristanak daje se za tačno određenog primaoca organa.
Pismeni pristanak čuva se u zdravstvenoj ustanovi kao medicinska dokumentacija, u skladu sa zakonom.
Sadržaj obrasca izjave o pristanku propisuje ministar.


Procena rizika po život i zdravlje davaoca organa

Član 44.

Uzimanje organa od živog davaoca organa dozvoljeno je ako je rizik po život i zdravlje davaoca organa, prema medicinskim kriterijumima, u granicama prihvatljivog.
Zabranjeno je uzimanje organa od živog davaoca organa ako postoji rizik po život i zdravlje davaoca organa koji prema medicinskim kriterijumima nije u granicama prihvatljivosti, odnosno ako je rizik po život i zdravlje živog davaoca organa u nesrazmeri sa očekivanom koristi za zdravlje primaoca organa.
Procenu rizika uzimanja organa po zdravlje živog davaoca organa ceni tim za transplantaciju ovlašćene zdravstvene ustanove u kojoj se transplantacija obavlja.
Etički odbor ovlašćene zdravstvene ustanove, osnovan u skladu sa zakonom kojim se uređuje zdravstvena zaštita, daje prethodnu saglasnost za uzimanje organa sa živog davaoca organa zbog presađivanja u telo drugog lica radi lečenja.
Pre uzimanja organa moraju da se izvrše svi potrebni medicinski postupci u skladu sa standardnim operativnim procedurama i vodičima dobre prakse radi utvrđivanja zdravstvenog stanja davaoca organa, kao i radi smanjenja fizičkih i psihičkih rizika po njegovo zdravlje i sprečavanja prenošenja zaraznih i drugih bolesti.


Pravo na nepristrasno informisanje davaoca organa radi davanja pismenog pristanka

Član 45.

Radi davanja pismenog pristanaka iz člana 43. ovog zakona zdravstveni radnik koji ne učestvuje u postupku uzimanja i presađivanja organa, odnosno koji nije izabrani lekar primaoca organa, a koji ima odgovarajuće iskustvo u proceni rizika po život i zdravlje davaoca organa, dužan je da pre davanja pismenog pristanka, davaoca organa upozna sa njegovim pravima u skladu sa ovim zakonom, a posebno sa pravom na nepristrasan savet u pogledu rizika po život i zdravlje, kao i sa tokom medicinskog postupka, verovatnoćom uspeha i uobičajenim rizicima, s tim da date informacije ne smeju biti sugestivne.
Informacije koje daje zdravstveni radnik moraju se dati u prisustvu drugog zdravstvenog radnika.
Dokument o informisanju sa podacima iz stava 1. ovog člana sačinjava se u pismenoj formi.
Sastavni deo dokumenta iz stava 3. ovog člana je i pismeni pristanak iz člana 43. ovog zakona, odnosno povlačenje pismenog pristanka iz člana 47. ovog zakona koji potpisuje davalac organa, kao i prisutni zdravstveni radnik.
Sadržaj obrasca dokumenta iz stava 3. ovog člana propisuje ministar.


Informisanje davaoca organa o postupku transplantacije

Član 46.

Zdravstveni radnik koji učestvuje u postupku uzimanja organa dužan je da posle davanja pismenog pristanka iz člana 43. ovog zakona, davaoca organa u potpunosti informiše o postupku i načinu uzimanja organa, mogućim direktnim i indirektnim posledicama po njegovo zdravlje koje mogu nastati uzimanjem organa, kao i o očekivanom ishodu transplantacije i ostalim bitnim okolnostima, kao i sve druge informacije po zahtevu davaoca organa.


Povlačenje pismenog pristanka davaoca organa

Član 47.

Ovlašćena zdravstvena ustanova dužna je da obezbedi da davalac organa može da povuče pismeni pristanak iz člana 43. ovog zakona, a najkasnije do momenta početka njegove pripreme za postupak uzimanja organa radi presađivanja u telo drugog lica, odnosno do momenta početka pripreme pacijenta za postupak transplantacije.
Izjava o povlačenju pristanka daje se u pismenoj formi po postupku propisanom ovim zakonom za davanje pristanka.

VI. UZIMANjE ORGANA OD UMRLOG LICA

Utvrđivanje smrti

Član 48.

Uzimanje organa od umrlog lica zbog presađivanja drugom licu radi lečenja može se izvršiti isključivo posle dijagnostikovanja i utvrđivanja moždane smrti na osnovu medicinskih kriterijuma u skladu sa zakonom.
Moždanu smrtu dijagnostikuje nadležni zdravstveni radnik u skladu sa ovim zakonom i propisima donetim za sprovođenje ovog zakona.
Moždanu smrt utvrđuje nadležna komisija zdravstvene ustanove u skladu sa ovim zakonom i propisima donetim za sprovođenje ovog zakona.
Zdravstvena ustanova dužna je da vodi registar pacijenata kod kojih je dijagnostikovana i utvrđena moždana smrt.
Zdravstvena ustanova dužna je da vrši mesečnu analizu uzroka moždane smrti i da o tome podnosi izveštaj Upravi za biomedicinu.
Medicinske kriterijume, način i postupak, uslove za dijagnostikovanje i utvrđivanje moždane smrti lica čiji deo tela može da se uzme zbog presađivanja u telo drugog lica radi lečenja u skladu sa ovim zakonom, medicinsku dokumentaciju o dijagnostikovanju i utvrđivanju moždane smrti, sastav komisije nadležne za utvrđivanje moždane smrti, kao i način i postupak vođenja i prijavljivanja registra moždane smrti koji se vodi u zdravstvenoj ustanovi, propisuje ministar.


Komisija za utvrđivanje moždane smrti

Član 49.

Moždanu smrt utvrđuje Komisija za utvrđivanje moždane smrti smrti (u daljem tekstu: Komisija), koju imenuje direktor zdravstvene ustanove.
Članovi Komisije iz stava 1. ovog člana ne mogu biti zdravstveni radnici koji učestvuju u postupku transplantacije, odnosno uzimanja i presađivanja organa, kao ni lica koja su na bilo koji način zainteresovana za transplantaciju i povezana sa njom.
Odluka o utvrđivanju moždane smrti mora biti doneta na osnovu samostalne stručne odluke svakog člana Komisije, s tim da odluka mora biti doneta jednoglasno.
O utvrđenoj moždanoj smrti sastavlja se zapisnik koji potpisuju svi članovi Komisije.
Zapisnik iz stava 4. ovog člana predstavlja medicinsku dokumentaciju i čuva se u skladu sa zakonom.
Momenat utvrđivanja moždane smrti od strane Komisije na osnovu odluke iz stava 3. ovog člana, smatra se momentom smrti lica kod koga je dijagnostikovana i utvrđena moždana smrt.


Pismeni pristanak za uzimanje organa

Član 50.

Sa umrlog lica dozvoljeno je uzimanje organa zbog presađivanja u telo drugog lica radi lečenja ukoliko je punoletni poslovno sposoban davalac pre smrti postupio na jedan od sledećih načina, i to:
1) dao i lično potpisao pismeni pristanak za doniranje u slučaju smrti u prisustvu najmanje jednog nezavisnog svedoka koji potvrđuje verodostojnost potpisa i slobodno izraženu volju davaoca organa;
2) dao nalog drugom licu da u njegovo ime potpiše pismeni pristanak za doniranje u slučaju smrti uz sopstveno prisustvo potpisivanju pristanka i u prisustvu najmanje jednog nezavisnog svedoka koji potvrđuje verodostojnost potpisa i slobodno izraženu volju davaoca organa.
Na osnovu pismenog pristanka iz stava 1. ovog člana davaocu organa se mogu u slučaju smrti uzeti organ, odnosno organi posle prethodnog obaveštenja članova porodice o donaciji organa, izuzev ukoliko se članovi porodice tome izričito usmeno, odnosno pismeno usprotive uz navođenje jasnih i neospornih činjenica iz kojih se može nedvosmisleno zaključiti da je umrlo lice za života promenilo stav o doniranju.


Davanje pismenog pristanka

Član 51.

Izjava o pismenom pristanku iz člana 50. ovog zakona može se dati:
1) zdravstvenom radniku koji je izabrani lekar davaoca organa;
2) ovlašćenom licu za evidentiranje pismenog pristanka u filijali Republičkog zavoda za zdravstveno osiguranje u postupku izdavanja, odnosno overavanja zdravstvene knjižice, odnosno druge zdravstvene isprave kojom se utvrđuje svojstvo osiguranika (u daljem tekstu: zdravstvena knjižica);
3) ovlašćenom licu za evidentiranje pismenog pristanka u Upravi za biomedicinu;
4) ovlašćenom licu za evidentiranje pismenog pristanka u zdravstvenoj ustanovi koja obavlja poslove transplantacije.
Izjava o pristanku iz stava 1. ovog člana daje se u pismenoj formi na obrascu koji propisuje ministar.
Pismeni pristanak iz stava 1. ovog člana dat na propisanom obrascu čuva se 30 godina od smrti davaoca organa u ovlašćenoj zdravstvenoj ustanovi, odnosno filijali obaveznog zdravstvenog osiguranja, odnosno Upravi za biomedicinu, na način i po postupku propisanim ovim zakonom za medicinsku dokumentaciju.


Evidentiranje pismenog pristanka

Član 52.

Pismeni pristanak iz člana 51. ovog zakona obavezno se evidentira u zdravstvenu knjižicu.
Izabrani lekar, kao i drugo ovlašćeno lice iz člana 51. ovog zakona dužni su da, pre davanja pismenog pristanka, svako zainteresovano lice upoznaju sa značajem transplantacije radi lečenja i da tom licu daju potpune informacije koje ne smeju biti sugestivne i koje su zasnovane na medicinskim dokazima o mogućnosti doniranja, uslovima za doniranje, odnosno za uzimanje organa u slučaju moždane smrti u skladu sa ovim zakonom.
Posle davanja informacija iz stava 2. ovog člana licu koje je zainteresovano da postane davalac organa potrebno je ostaviti razumno vreme da donese odluku o davanju pismenog pristanka.


Zabrana uzimanja organa

Član 53.

Svako punoletno i poslovno sposobno lice može izričito zabraniti uzimanje svojih organa u slučaju moždane smrti.
Izjava o zabrani uzimanja organa daje se u pismenoj formi zdravstvenom radniku, odnosno ovlašćenom licu iz člana 51. stav 1. ovog zakona.
Obrazac izjave o zabrani uzimanja organa propisuje ministar.
Pismena izjava o zabrani uzimanja organa iz stava 2. ovog člana čuva se 12 meseci od dana smrti tog lica u zdravstvenoj ustanovi, odnosno filijali obaveznog zdravstvenog osiguranja, odnosno Upravi za biomedicinu, na način i po postupku propisanim ovim zakonom za medicinsku dokumentaciju.
Zabrana uzimanja organa evidentira se u zdravstvenoj knjižici.


Izdavanje donatorske kartice

Član 54.

Na osnovu datog i evidentiranog pismenog pristanka u skladu sa ovim zakonom, ustanova, organ, odnosno organizacija koju je ovlastio ministar izdaju davaocu donatorsku karticu u kojoj je izričito evidentiran pristanak za davanje organa.
Način i postupak davanja izjave o pristanku i evidentiranje pismenog pristanka u zdravstvenoj knjižici, odnosno zabrana uzimanja organa, vođenje evidencije o datim izjavama o pristanku, odnosno zabrani uzimanja organa, zaštite podataka o davaocu organa, obrazac donatorske kartice, kao i uslove koje treba da ispuni ustanova, organ, odnosno organizacija koji daju donatorsku karticu, propisuje ministar.


Uzimanje organa od umrlog lica koje nije dalo pismeni pristanak

Član 55.

Sa umrlog lica koje je državljanin Republike Srbije i koje ima stalno prebivalište u Republici Srbiji, mogu se uzimati organi zbog presađivanja drugom licu radi lečenja i u slučaju kada to lice nije dalo pismeni pristanak u skladu sa ovim zakonom, ako to lice za života nije izričito, pismeno ili usmeno, zabranilo uzimanje organa, u skladu sa ovim zakonom.
U slučaju iz stava 1. ovog člana za uzimanje organa potrebna je pismena saglasnost članova porodice umrlog lica.
Ako umrlo lice nema žive članove porodice, odnosno ako oni nisu dostupni u razumnom vremenu koje ne ugrožava uzimanje i transplantaciju a dostupno je drugo blisko lice, sa kojim je umrli bio u prisnom ličnom odnosu koji je svima očigledan najmanje poslednje dve godine pre smrti lica, za uzimanje organa dovoljna je saglasnost tog bliskog lica.


Informisanje i davanje saglasnosti člana porodice lica koje nije dalo pismeni pristanak

Član 56.

Lice koje je ovlastio direktor zdravstvene ustanove dužno je da informiše jednog od članova porodice umrlog lica, ukoliko su članovi porodice dostupni, o mogućnosti uzimanja i potrebi za organom sa umrlog lica.
Lice koje je ovlastio direktor zdravstvene ustanove dužno je da informiše jednog od članova porodice umrlog lica o pravu da se sa uzimanjem organa saglasi ili odbije davanje saglasnosti.
Članovima porodice umrlog lica potrebno je dati razumno vreme da donesu odluku, odnosno ono vreme koje neće ugroziti mogućnost uzimanja organa, radi presađivanja u telo drugog lica.
Ranije data saglasnost člana porodice umrlog lica može se povući do momenta pripreme pacijenta za transplantaciju o čemu se obaveštava nadležni zdravstveni radnik.
Član porodice može dati saglasnost samo u slučaju da je u poslednje dve godine pre smrti umrlog lica bio lično u kontaktu sa umrlim licem.
Ukoliko postoji više članova porodice istog stepena srodstva, dovoljno je da samo jedan od njih da saglasnost, s tim ako član porodice koji je bliži po stepenu srodstva nije dostupan u razumnom vremenu, koje ne ugrožava uzimanje organa i transplantaciju dozvoljeno je da saglasnost da član porodice sledeći po stepenu srodstva koji je dostupan.
Ako umrlo lice nema žive članove porodice, odnosno ako oni nisu dostupni u razumnom vremenu koje ne ugrožava uzimanje organa i transplantaciju, a dostupno je drugo blisko lice iz člana 55. stav 3. ovog zakona, na davanje saglasnosti tog lica primenjuju se odredbe st. 1-5. ovog člana.
Izjavu o davanju saglasnosti, o odbijanju davanja saglasnosti ili o povlačenju saglasnosti član porodice, odnosno drugo blisko lice iz stava 6. ovog člana daje na obrascu pismene saglasnosti, koji propisuje ministar.


Uzimanje organa od umrlog lica koje nije državljanin Republike Srbije

Član 57.

Sa umrlog lica koje nije državljanin Republike Srbije i koje nema stalno prebivalište u Republici Srbiji, a koje nije dalo pismeni pristanak u skladu sa ovim zakonom, mogu se uzimati organi zbog presađivanja drugom licu radi lečenja samo uz pismenu saglasnost člana porodice.
Informisanje i davanje saglasnosti člana porodice, odnosno drugog bliskog lica iz člana 55. stav 3. ovog zakona, za umrlo lice koje nije državljanin Republike Srbije i nema stalno prebivalište u Republici Srbiji a nije dalo pismeni pristanak u skladu sa ovim zakonom, obavlja se u skladu sa članom 56. ovog zakona.


Uzimanje organa od maloletnog lica, odnosno od lica koje nema poslovnu sposobnost

Član 58.

Sa umrlog maloletnog lica, odnosno od lica koje nema potpunu poslovnu sposobnost, kao i punoletnog lica kome je za života na osnovu odluke nadležnog organa delimično ili u potpunosti oduzeta poslovna sposobnost, dozvoljeno je uzimanje organa zbog presađivanja drugom licu radi lečenja pod uslovima i na način propisan u čl. 55. i 56. ovog zakona.


Postupak transplantacije

Član 59.

Postupak transplantacije obavlja se u skladu sa najvišim standardima medicinske nauke.
Način i postupak uzimanja organa i doniranja od živog ili umrlog lica, pripremu, obradu, očuvanje, karantin, upotrebu, distribuciju, odnosno transplantaciju propisuje ministar.


Jedinstven republički registar davalaca organa

Član 60.

Uprava za biomedicinu vodi jedinstveni republički registar lica koja su za života dala pismeni pristanak za uzimanje organa u slučaju svoje smrti zbog presađivanja u telo drugog lica radi lečenja, u skladu sa ovim zakonom (u daljem tekstu: Jedinstveni republički registar davalaca).
Način i postupak, vođenje i upis davalaca organa u Jedinstveni republički registar davalaca, podaci koji se vode, čuvanje i zaštitu podataka, postupak pristupa podacima koji se vode u Jedinstvenom republičkom registru davalaca, način i postupak davanja i čuvanja šifre za dobijanje odobrenja za pozivanje na podatke koji se vode, brisanje podataka, način i postupak memorisanja svih pozivanja na podatke koji se vode, kao i druga pitanja od značaja za vođenje Jedinstvenog republičkog registra davalaca, propisuje ministar.


Dostupnost podataka iz Jedinstvenog republičkog registra davalaca

Član 61.

Podaci iz Jedinstvenog republičkog registra davalaca dostupni su isključivo licima koja imaju ovlašćenje da traže i dobiju podatke koji se vode, i to:
1) licu koje je za života dalo pismeni pristanak za uzimanje organa, u skladu sa ovim zakonom, o podacima koji se odnose isključivo na lične podatke o ličnosti tog lica;
2) ovlašćenom zdravstvenom radniku kome je Jedinstveni republički registar davalaca dodelio šifru za dobijanje odobrenja za pozivanje na podatke koji se vode u Jedinstvenom republičkom registru davalaca.
Lice iz stava 1. tačka 1) ovog člana može dobiti podatke koji se vode u Jedinstvenom republičkom registru davalaca isključivo na osnovu pismenog zahteva i ti podaci se u roku od 15 dana od dana podnošenja zahteva pismeno dostavljaju podnosiocu zahteva.
Ministarstvo može koristiti statističke podatke iz Jedinstvenog republičkog registra davalaca radi utvrđivanja zdravstvene politike u oblasti transplantacije.


Pribavljanje pristanka, odnosno saglasnosti, kao i drugih podataka pre započinjanja postupka uzimanja organa, odnosno transplantacije

Član 62.

Ovlašćeni zdravstveni radnik može da započne postupak uzimanja organa od umrlog lica, ako:
1) raspolaže dokazom o pismenom pristanku umrlog lica, odnosno donatorskom karticom, odnosno u razgovoru sa članovima porodice ili drugim bliskim licem proveri da umrlo lice za života nije promenilo odluku o pristanku za donaciju organa o čemu zdravstveni radnik sačinjava službenu belešku u medicinskoj dokumentaciji, odnosno ako pribavi podatke o evidenciji umrlog lica u Jedinstvenom republičkom registru davalaca;
2) ne raspolaže dokazom o pismenom pristanku umrlog lica, odnosno donatorskom karticom, odnosno ako ne postoji dokaz o evidentiranju pismenog pristanka umrlog lica u Jedinstvenom republičkom registru davalaca pod uslovom da je član porodice umrlog lica, odnosno drugo blisko lice dalo saglasnost u skladu sa ovim zakonom.


Pravo na pijetet

Član 63.

Pri uzimanju organa, odnosno delova organa svi učesnici ovog postupka dužni su da telo umrlog davaoca tretiraju sa poštovanjem dostojanstva umrlog lica i članova porodice umrlog, kao i da preduzmu sve potrebne mere kako bi se povratio spoljašnji izgled umrlog davaoca (leša).

VII. UPRAVA ZA BIOMEDICINU

Osnivanje Uprave za biomedicinu

Član 64.

Radi obavljanja poslova državne uprave u oblasti biomedicine osniva se Uprava za biomedicinu koja obavlja poslove koji se odnose na:
1) transplantaciju organa;
2) transplantaciju ćelija i tkiva, kao i za biomedicinski potpomognuto oplođenje;
3) transfuziju krvi.
Uprava za biomedicinu nema svojstvo pravnog lica.
Sedište Uprave za biomedicinu je u Beogradu.


Direktor Uprave za biomedicinuDirektor Uprave za biomedDirektor Uprave za biomedicinu

Član 65.

Upravom za biomedicinu rukovodi direktor.
Direktora postavlja Vlada na pet godina, na predlog ministra, prema zakonu kojim se uređuje položaj državnih službenika.
Za direktora može biti postavljeno lice koje je istaknuti stručnjak za oblast transplantacije, odnosno za oblasti iz nadležnosti Uprave za biomedicinu iz člana 64. stav 1. ovog zakona.
Direktor za svoj rad odgovara ministru.
Direktor rešava u upravnim stvarima iz delokruga Uprave za biomedicinu i odlučuje o pravima i dužnostima zaposlenih.


Pomoćnici direktora Upravom za biomedicinu

Član 66.

Direktor Uprave za biomedicinu ima tri pomoćnika.
Pomoćnici direktora rukovode poslovima u jednoj ili više međusobno povezanih oblasti rada Uprave za biomedicinu iz člana 64. stav 1. ovog zakona.
Pomoćnici direktora za svoj rad odgovaraju direktoru i ministru.
Pomoćnika direktora postavlja Vlada na pet godina, na predlog ministra, prema zakonu kojim se uređuje položaj državnih službenika.


Etički odbor za biomedicinu

Član 67.

Obrazuje se Etički odbor za biomedicinu.
Ministar imenuje članove etičkog odbora za biomedicinu iz reda istaknutih stručnjaka za oblast biomedicine koja je u nadležnosti Uprave za biomedicinu.
Etički odbor za biomedicinu ima sedam članova.
Zadaci etičkog odbora za biomedicinu uređuju se aktom ministra o imenovanju članova.
Stručne i administrativno-tehničke poslove za potrebe Etičkog odbora za biomedicinu obavlja Uprava za biomedicinu.
Etički odbor za biomedicinu:
1) predlaže osnovna načela profesionalne etike zdravstvenih radnika koji obavljaju poslove transplantacije;
2) prati primenu načela profesionalne etike zdravstvenih radnika u obavljanju transplantacije na teritoriji Republike Srbije;
3) koordinira rad etičkih odbora, iz člana 17. ovog zakona, u zdravstvenim ustanovama;
4) odlučuje i daje mišljenje o spornim pitanjima koja su od značaja za transplantaciju u zdravstvenim ustanovama;
5) prati sprovođenje odluka i razmatra stručna pitanja u vezi sa transplantacijom u zdravstvenim ustanovama i o tome obaveštava Etički odbor Srbije;
6) podnosi godišnji izveštaj Ministarstvu o sprovođenju transplantacije u zdravstvenim ustanovama, kao i o uočenim problemima, nedostacima i primedbama na rad etičkih odbora u zdravstvenim ustanovama;
7) razmatra i druga pitanja profesionalne etike u sprovođenju transplantacije.


Spoljni eksperti Uprave za biomedicinu

Član 68.

Za stručna pitanja iz delokruga Uprave za biomedicinu, direktor može angažovati spoljne eksperte uz prethodnu saglasnost ministra.
Ministar utvrđuje listu spoljnih eksperata.
Spoljni eksperti iz stava 2. ovog člana jesu istaknuti domaći ili inostrani stručnjaci u oblasti za koju se imenuju.
Spoljni eksperti iz stava 2. ovog člana imenuju se na period od pet godina.
Spoljni eksperti daju mišljenje Upravi za biomedicinu po pitanjima iz nadležnosti Uprave za biomedicinu.
Za rad spoljnim ekspertima pripada naknada koju utvrđuje direktor Uprave za biomedicinu.


Poslovi Uprave za biomedicinu koji se odnose na transplantaciju organa

Član 69.

Uprava za biomedicinu obavlja poslove koji se odnose
na transplantaciju organa u okviru posebne organizacione jedinice (u daljem tekstu: Srbija-transplant), i to:
1) koordinira rad zdravstvenih ustanova koje su dobile dozvolu iz člana 10. ovog zakona i predlaže mere za unapređivanje kvaliteta rada zdravstvenih ustanova koje obavljaju poslove transplantacije;
2) obavlja poslove kontrole kvaliteta rada, odnosno kontinuiranog praćenja kvaliteta rada;
3) obezbeđuje i koordinira distribuciju i razmenu organa između zdravstvenih ustanova u zemlji, kao i sa nadležnim pravnim licima, organima i organizacijama u inostranstvu sa kojima se ostvaruje saradnja u skladu sa ovim zakonom;
4) utvrđuje i kontroliše ispunjenost uslova za obavljanje poslova u zdravstvenim ustanovama koje obavljaju poslove transplantacije u pogledu prostora, kadra i opreme propisanih ovim zakonom i propisima donetim za sprovođenje ovog zakona;
5) predlaže ministru izdavanje, obnavljanje, odnosno oduzimanje dozvole za obavljanje poslova uzimanja, distribucije, presađivanja, utvrđivanja podudarnosti, odnosno tipizacije tkiva, odnosno transplantacije, vodi evidencije o razmeni organa u skladu sa ovim zakonom;
6) vodi Jedinstveni registar davalaca, u skladu sa ovim zakonom;
7) vodi jedinstvene liste čekanja po vrstama organa u skladu sa ovim zakonom;
8) učestvuje u postupku promocije transplantacije i predlaže ministru program za promociju transplantacije;
9) učestvuje u pripremi predloga propisa za sprovođenje ovog zakona koje donosi ministar;
10) obezbeđuje kontinuiran i neprekidni protok informacija, kao i njihovu dostupnost ovlašćenim zdravstvenim radnicima o podacima koje vode u skladu sa ovim zakonom;
11) obezbeđuje, organizuje i održava jedinstven informacioni sistem za transplantaciju i ovlašćenom zdravstvenom radniku u postupku transplantacije dodeljuje šifru za dobijanje odobrenja za pozivanje na podatke koje vodi, u skladu sa ovim zakonom i propisima donetim za sprovođenje ovog zakona;
12) vrši inspekcijski nadzor nad radom zdravstvenih ustanova koje su dobile dozvolu u skladu sa članom 10. ovog zakona;
13) prati naučna dostignuća u oblasti transplantacije organa i predlaže mere za primenu u Republici Srbiji;
14) učestvuje u pripremi vodiča dobre prakse i standardnih operativnih procedura za obavljanje poslova uzimanja, distribucije, presađivanja, utvrđivanja podudarnosti, odnosno tipizacije tkiva, odnosno transplantacije;
15) podnosi ministru izveštaje o radu u skladu sa ovim zakonom;
16) obavlja i druge poslove u skladu sa zakonom.
Radno vreme Uprave za biomedicinu za obavljanje poslova iz stava 1. ovog člana usklađuje je sa radnim vremenom zdravstvenih ustanova iz člana 9. ovog zakona.
O radnom vremenu iz stava 2. ovog člana odluku donosi direktor Uprave za biomedicinu.


Drugi poslovi Uprave za biomedicinu

Član 70.

Pored poslova iz člana 69. ovog zakona Uprava za biomedicinu obavlja i poslove koji se odnose na transplantaciju ćelija i tkiva i biomedicinski potpomognuto oplođenje, koji se uređuju zakonom kojim se uređuje transplantacija ćelija i tkiva, odnosno zakonom kojim se uređuje biomedicinski potpomognuto oplođenje, kao i poslove koji se odnose na transfuziju krvi uređuju se zakonom kojim se uređuje transfuziološka delatnost.


Nadzor koji sprovodi inspektor za transplantaciju

Član 71.

U vršenju nadzora nad obavljanjem poslova zdravstvenih ustanova koje obavljaju poslove transplantacije, inspektor za transplantaciju ovlašćen je da:
1) pregleda opšte i pojedinačne akte, dokumentaciju i evidencije koje se odnose na obavljanje poslova uzimanja, distribucije, presađivanja, utvrđivanja podudarnosti, odnosno tipizacije tkiva, odnosno transplantacije;
2) pregleda prostorije, objekte i opremu, kao i dokumentaciju o propisanom kadru koji obavlja poslove uzimanja, distribucije, presađivanja, utvrđivanja podudarnosti, odnosno tipizacije tkiva, odnosno transplantacije;
3) sasluša i uzme izjavu od odgovornih lica, zdravstvenih radnika i drugih zainteresovanih lica koja učestvuju u postupku transplantacije;
4) naloži otklanjanje utvrđenih nepravilnosti i nedostataka u obavljanju poslova uzimanja, distribucije, presađivanja, utvrđivanja podudarnosti, odnosno tipizacije tkiva, odnosno transplantacije organa, u roku koji ne može biti kraći od 15 dana ni duži od šest meseci od dana prijema akta kojim je ta mera naložena, a u hitnim slučajevima naredi otklanjanje utvrđenih nepravilnosti odmah;
5) naloži izvršenje propisanih mera zdravstvenoj ustanovi koja čini republičku službu za transplantaciju u roku koji ne može biti kraći od 15 dana ni duži od tri meseca od dana prijema akta kojim je ta mera naložena, a u hitnim slučajevima naredi izvršenje propisanih mera odmah;
6) privremeno zabrani obavljanje poslova ovlašćenoj zdravstvenoj ustanovi ako ne postupi u skladu sa naloženim merama predviđenim tačkom 4) ovog člana, u roku koji ne može biti kraći od 30 dana ni duži od šest meseci od dana prijema akta kojim je ta mera izrečena;
7) privremeno zabrani obavljanje poslova ovlašćenoj zdravstvenoj ustanovi ako nije otklonila utvrđene nepravilnosti i nedostatke, odnosno ako nije izvršila naložene mere koje je izrekao inspektor za transplantaciju, odnosno zdravstveni inspektor i pokrene postupak za oduzimanje dozvole za obavljanje poslova utvrđenih dozvolom u skladu sa ovim zakonom;
8) naredi zabranu upotrebe određenog organa ukoliko je organ uzet u suprotnosti sa ovim zakonom;
9) preduzme i druge mere u skladu sa zakonom.
Nadzor iz stava 1. ovog člana obavlja se kontinuirano, a najmanje jednom u dve godine.
Na sprovođenje vanrednog stručnog nadzora nad zdravstvenim ustanovama koje obavljaju poslove transplantacije, shodno se primenjuju odredbe zakona kojim se uređuje zdravstvena zaštita.


Član 72.

Ovlašćena zdravstvena ustanova dužna je da inspektoru za transplantaciju omogući nesmetano obavljanje poslova u skladu sa ovim zakonom, odnosno da omogući neometan pregled prostorija, opreme, uzetih organa za transplantaciju, medicinske dokumentacije i druge evidencije koje se vode u skladu sa zakonom.
Inspektor iz stava 1. ovog člana ima pravo da, radi sprečavanja mogućeg prikrivanja dokaza, oduzme predmete, odnosno organe, kao i medicinsku dokumentaciju i druge evidencije koje se vode u skladu sa zakonom, uz obavezu izdavanja potvrde o privremenom oduzimanju predmeta, organa, odnosno medicinske dokumentacije i druge evidencije.


Član 73.

O izvršenom pregledu i preduzetim radnjama inspektor za transplantaciju dužan je da sačini zapisnik koji sadrži nalaz činjeničnog stanja utvrđenog u ovlašćenoj zdravstvenoj ustanovi.
Zapisnik iz stava 1. ovog člana dostavlja se zdravstvenoj ustanovi nad kojom je nadzor izvršen.
Inspektor za transplantaciju dužan je da, na osnovu zapisnika iz stava 1. ovog člana, donese rešenje kojim se nalažu mere, radnje, kao i rokovi za izvršenje naloženih mera u zdravstvenoj ustanovi.
Protiv rešenja iz stava 3. ovog člana može se izjaviti žalba ministru.
Rešenje ministra iz stava 4. ovog člana konačno je u upravnom postupku i protiv njega se može pokrenuti upravni spor.
Ako inspektor za transplantaciju oceni da je postupanjem, odnosno nepostupanjem zdravstvene ustanove učinjeno krivično delo, privredni prestup ili prekršaj, dužan je da bez odlaganja podnese nadležnom organu prijavu za učinjeno krivično delo, privredni prestup, odnosno za pokretanje prekršajnog postupka.


Član 74.

Inspektor za transplantaciju samostalan je u svom radu u granicama ovlašćenja utvrđenih ovim zakonom i propisima donetim za sprovođenje ovog zakona.
Inspektor za transplantaciju dužan je da postupa savesno i nepristrasno u vršenju poslova nadzora, odnosno da čuva kao službenu tajnu podatke do kojih dođe u toku vršenja nadzora, a posebno podatke o ličnosti i zdravstvenom stanju davaoca, odnosno primaoca organa.
Na vršenje nadzora od strane inspektora za transplantaciju primenjuju se odredbe zakona kojim je uređen opšti upravni postupak, zakona kojim je uređen rad državne uprave, kao i zakona kojim je uređena zdravstvena zaštita, ako ovim zakonom nije drukčije uređeno.


Član 75.

Poslove inspektora za transplantaciju može vršiti lice koje ima završen medicinski fakultet, odgovarajuću specijalizaciju, najmanje pet godina radnog iskustva nakon položenog specijalističkog ispita, stručni ispit za rad u državnim organima i koje je steklo posebna stručna znanja za oblast transplantacije.
Inspektor iz stava 1. ovog člana ima službenu legitimaciju koju je dužan da pokaže na zahtev odgovornog lica ili drugog zainteresovanog lica prilikom vršenja nadzora.
Obrazac i sadržinu legitimacije iz stava 2. ovog člana propisuje ministar.


Član 76.

Troškove nastale u postupku utvrđivanja ispunjenosti uslova za obavljanje poslova uzimanja, distribucije, presađivanja, utvrđivanja podudarnosti, odnosno tipizacije tkiva, odnosno transplantacije organa snosi podnosilac zahteva.
Visinu troškova iz stava 1. ovog člana propisuje ministar.
Sredstva iz stava 1. ovog člana podnosilac zahteva uplaćuje na odgovarajući račun za uplatu javnih prihoda budžeta Republike Srbije.

VIII. NADZOR

Član 77.

Nadzor nad sprovođenjem ovog zakona i propisa donetih za sprovođenje ovog zakona vrši Ministarstvo.

IX. KAZNENE ODREDBE

Krivična dela

Član 78.
Ko silom ili pretnjom, dovođenjem u zabludu ili održavanjem u zabludi, zloupotrebom ovlašćenja, poverenja, odnosa zavisnosti, teških prilika drugog, zadržavanjem ličnih isprava ili davanjem ili primanjem novca ili druge koristi prisili jedno lice da mimo svoje slobodne volje da pismeni pristanak za davanje organa za života radi transplantacije tom ili drugom licu i kome se na osnovu tog pismenog pristanka uzme organ, ili ako mimo svoje volje potpiše pismeni pristanak za davanje organa posle svoje smrti za transplantaciju tom ili drugom licu, kazniće se zatvorom od dve do deset godina.
Za delo iz stava 1. ovog člana učinjeno prema maloletnom licu učinilac će se kazniti kaznom propisanom za to delo i kada nije upotrebio silu, pretnju ili neki drugi od navedenih načina.
Ako je delo iz stava 1. ovog člana učinjeno prema maloletnom licu, učinilac će se kazniti zatvorom najmanje tri godine.
Ako je usled dela iz st. 1. i 3. ovog člana nastupila teška telesna povreda davaoca organa, učinilac će se kazniti zatvorom od tri do 15 godina.
Ako je usled dela iz st. 1. i 3. ovog člana nastupila smrt davaoca organa, učinilac će se kazniti zatvorom najmanje deset godina.
Ko se bavi vršenjem krivičnih dela iz st. 1-3. ovog člana ili je delo izvršeno od strane organizovane grupe, kazniće se zatvorom najmanje pet godina.


Član 79.

Ko uz bilo kakvu naknadu da svoj organ ili organ drugog lica radi transplantacije ili nudi svoj ili organ drugog lica uz naknadu radi transplantacije ili vrbuje, prevozi, prebacuje, predaje, prodaje, kupuje, posreduje u prodaji ili posreduje na bilo koji drugi način u transplantaciji organa ili učestvuje u postupku transplantacije koji je predmet komercijalne trgovine, kazniće se zatvorom od dve do deset godina.
Ako je delo iz stava 1. ovog člana učinjeno prema maloletnom licu, učinilac će se kazniti zatvorom najmanje tri godine.
Ako je usled dela iz st. 1. i 2. ovog člana nastupila teška telesna povreda davaoca organa, učinilac će se kazniti zatvorom od tri do 15 godina.
Ako je usled dela iz st. 1. i 2. ovog člana nastupila smrt davaoca organa, učinilac će se kazniti zatvorom najmanje deset godina.
Ko se bavi vršenjem krivičnih dela iz st. 1. i 2. ovog člana ili je delo izvršeno od strane organizovane grupe, kazniće se zatvorom najmanje pet godina.


Član 80.

Ko obavi presađivanje organa ili učestvuje u postupku presađivanja organa licu koje nije dalo pismeni pristanak za presađivanje organa ili uzme organ od umrlog lica, odnosno učestvuje u uzimanju organa od umrlog lica kod koga nije dijagnostikovana i utvrđena moždana smrt na način i u skladu sa postupkom propisanim ovim zakonom, ili ako obavi uzimanje organa ili učestvuje u postupku uzimanja organa od lica koje je za života zabranilo davanje organa u slučaju svoje smrti ili ako pismeni pristanak nije dao član porodice ili drugo blisko lice u skladu sa ovim zakonom, kazniće se zatvorom od dve do deset godina.
Ako je delo iz stava 1. ovog člana učinjeno prema maloletnom licu, učinilac će se kazniti zatvorom najmanje tri godine.
Ako je usled dela iz st. 1. i 2. ovog člana nastupila teška telesna povreda davaoca organa, učinilac će se kazniti zatvorom od tri do 15 godina.
Ako je usled dela iz st. 1. i 2. ovog člana nastupila smrt davaoca organa, učinilac će se kazniti zatvorom najmanje deset godina.
Ko se bavi vršenjem krivičnih dela iz st. 1. i 2. ovog člana ili je delo izvršeno od strane organizovane grupe, kazniće se zatvorom najmanje pet godina.


Prekršaji

Član 81.

Novčanom kaznom od 500.000,00 do 1.000.000,00 dinara kazniće se za prekršaj pravno lice - zdravstvena ustanova ako:
1) obavlja poslove uzimanja, distrubucije, presađivanja, utvrđivanja podudarnosti, odnosno tipizacije tkiva, odnosno transplantacije organa bez dozvole dobijene u skladu sa ovim zakonom (član 10. stav 5);
2) usluge uzimanja, distribucije, presađivanja, utvrđivanja podudarnosti, odnosno tipizacije tkiva, odnosno transplantacije organa obavlja kao profitne usluge (član 19);
3) obavlja razmenu organa u suprotnosti sa međunarodnim ugovorom o razmeni organa u skladu sa ovim zakonom, koji potpisuje ministar, odnosno ako nudi, daje ili prima novčanu naknadu kao i bilo koju drugu materijalnu ili nematerijalnu korist pri razmeni organa, osim nadoknade troškova za uzimanje, obradu, očuvanje, karantin i distribuciju organa radi lečenja u skladu sa tim međunarodnim ugovorom (član 24. st. 5. i 6);
4) oglašava, odnosno reklamira potrebu za organima kao i oglašavanje davanja organa, sa ili bez nuđenja, odnosno davanja novčane naknade ili druge materijalne ili nematerijalne koristi ili ako oglašava, odnosno reklamira zdravstvenu ustanovu ili zdravstvene radnike koji obavljaju postupak transplantacije u sredstvima javnog informisanja, kao i na drugim nosiocima oglasnih poruka, odnosno na bilo koji drugi način (član 26. stav 1);
5) ne preduzme sve potrebne mere kako bi se sprečio, odnosno umanjio rizik od prenošenja zarazne, odnosno bilo koje druge bolesti na primaoca organa (član 28);
6) ne omogući praćenje ozbiljnih neželjenih reakcija, kao i ozbiljnih neželjenih pojava kod davaoca, odnosno primaoca organa i da o sumnji na ozbiljne neželjene reakcije, kao i ozbiljne neželjene pojave, odmah, bez odlaganja, ne obavesti Upravu za biomedicinu ili ako ne vodi evidencije o ozbiljnim neželjenim reakcijama, kao i ozbiljnim neželjenim pojavama za svakog davaoca, odnosno primaoca organa, ili ako ne obezbedi sledivost organa koji se transplantiraju i o tome ne vodi evidencije (član 30. st. 1, 2. i 5);
7) podatke o davaocu i primaocu organa prikuplja, obrađuje ili koristi u druge svrhe osim u svrhu transplantacije, u skladu sa ovim zakonom (član 32. stav 4);
8) prikuplja, obrađuje, vodi, čuva, koristi i štiti druge podatke osim podataka koji su neophodni za deo poslova koji obavlja ta zdravstvena ustanova (član 34. stav 3);
9) ne obezbedi zaštitu podataka koje vodi, odnosno koji su im dostupni i koje razmenjuje (član 35. stav 1);
10) ne čuva podatke o davaocu i primaocu organa, odnosno ako ne čuva celokupnu medicinsku dokumentaciju propisanu ovim zakonom najmanje 30 godina, odnosno ako je uništi pre isteka roka propisanog ovim zakonom (član 36. stav 1);
11) koristi i iznosi podatke o ličnosti davaoca, odnosno primaoca organa u naučne, obrazovne i statističke svrhe, kao i u sredstvima javnog informisanja na način koji može da otkrije identitet lica na koga se podaci odnose, a o čemu davalac, odnosno primalac organa nije dao pismeni pristanak (član 37);
12) o svakom mogućem doniranju o kome zdravstvena ustanova ima podatke, izvršenom uzimanju i presađivanju organa, kao i razmeni organa radi presađivanja u skladu sa ovim zakonom ne obavesti Upravu za biomedicinu dostavljanjem obrazaca o obaveštavanju (član 38);
13) postupak uzimanja, presađivanja, tipizacije, odnosno transplantacije, kao i distribucije organa radi lečenja ne obavlja u skladu sa standardnim operativnim procedurama, kao i vodičima dobre prakse (član 39. stav 1);
14) omogući uzimanje sa živog davaoca organa u suprotnosti sa članom 41. ovog zakona;
15) omogući uzimanje organa od živog davaoca organa kod koga postoji rizik po život i zdravlje davaoca koji prema medicinskim kriterijumima nisu u granicama prihvatljivosti, odnosno ako je rizik po život i zdravlje živog davaoca organa u nesrazmeri sa očekivanom koristi za zdravlje primaoca organa (član 44. stav 2);
16) omogući uzimanje organa od živog davaoca organa bez pismenog pristanka davaoca organa ili ako u zdravstvenoj ustanovi ne čuva pismeni pristanak kao medicinsku dokumentaciju u skladu sa zakonom (član 43. st. 1. i 4);
17) omogući uzimanje organa sa umrlog lica koje je državljanin Republike Srbije, odnosno koji ima stalno prebivalište u Republici Srbiji koje nije dalo pismeni pristanak u skladu sa ovim zakonom, odnosno koje je izričito pismeno ili usmeno zabranilo uzimanje organa, bez pismene saglasnosti člana porodice, odnosno drugog bliskog lica sa kojim je umrli bio u prisnom ličnom svojstvu koji je svima očigledan a najmanje poslednje dve godine pre smrti tog lica (član 55);
18) omogući uzimanje organa sa umrlog lica koje nije državljanin Republike Srbije i nema stalno prebivalište u Republici Srbiji, a nije dalo pismeni pristanak u skladu sa ovim zakonom, bez pismene saglasnosti člana porodice, odnosno drugog bliskog lica (član 57);
19) omogući uzimanje organa sa umrlog maloletnog lica, odnosno od lica koje nama potpunu poslovnu sposobnost, kao i od punoletnog lica kome je na osnovu odluke nadležnog organa oduzeta poslovna sposobnost bez pismene saglasnosti roditelja, odnosno zakonskog zastupnika (član 58);
Za prekršaj iz stava 1. ovog člana kazniće se i odgovorno lice u zdravstvenoj ustanovi novčanom kaznom od 50.000 dinara.
Za prekršaj iz stava 1. tač. 5) do 18) ovog zakona kazniće se i zdravstveni radnik, odnosno drugo lice novčanom kaznom od 50.000 dinara.


Član 82.

Novčanom kaznom od 50.000 dinara kazniće se za prekršaj fizičko lice ako:
1) ne čuva podatke o davaocu ili primaocu organa kao službenu tajnu (član 31);
2) primaocu organa daje podatke o umrlom davaocu organa ili njegovoj porodici, odnosno ako porodici umrlog davaoca organa daje podatke o primaocu organa i njegovoj porodici, odnosno ako daje podatke o doniranju, posredovanju, uzimanju i presađivanju organa koji su vezani za davaoca ili primaoca organa, kao i podatke o licima koja su obaveštena o nameravanoj ili mogućoj transplantaciji, osim ako ovim zakonom nije drukčije uređeno (član 32. st. 1-3);
3) započne postupak uzimanja organa od umrlog lica u suprotnosti sa članom 62. ovog zakona.


Član 83.

Novčanom kaznom od 50.000 dinara kazniće se za prekršaj preduzetnik ako obavlja poslove uzimanja, distribucije, presađivanja, utvrđivanja podudarnosti, odnosno tipizacije tkiva, odnosno transplantacije.
Pored novčane kazne iz stava 1. ovog člana preduzetniku će se izreći zaštitna mera zabrane obavljanja zdravstvene delatnosti u trajanju od tri godine.

X. PRELAZNE I ZAVRŠNE ODREDBE

Član 84.

Uprava za biomedicinu počinje sa radom najkasnije 1. jula 2010. godine.


Član 85.

Ovlašćene zdravstvene ustanove dužne su da usklade organizaciju rada, kao i opšte akte sa odredbama ovog zakona u roku od 12 meseci od dana stupanja na snagu ovog zakona.
Ovlašćene zdravstvene ustanove u skladu sa propisima koji su važili do dana stupanja na snagu ovog zakona nastavljaju sa radom u skladu sa tim propisima do usklađivanja rada sa odredbama ovog zakona.


Član 86.

Propisi za sprovođenje ovog zakona doneće se u roku od 18 meseci od dana početka rada Uprave za biomedicinu.
Do donošenja propisa iz stava 1. ovog člana primenjuju se propisi koji su važili do dana stupanja na snagu ovog zakona.


Član 87.

Postupak transplantacije koji je započet pre stupanja na snagu ovog zakona završiće se po propisima koji su bili na snazi do dana stupanja na snagu ovog zakona.


Član 88.

Do organizovanja obavljanja poslova inspektora za transplantaciju utvrđenih ovim zakonom, poslove inspekcijskog nadzora obavljaće zdravstvena inspekcija osnovana u skladu sa zakonom kojim se uređuje oblast zdravstvene zaštite.


Član 89.

Danom stupanja na snagu ovog zakona prestaju da važe odredbe čl. 78. do 85. Zakona o zdravstvenoj zaštiti („Službeni glasnik RS", br.17/92, 26/92, 50/92, 52/93, 53/93, 67/93, 48/94, 25/96, 18/02, 101/05 i 107/05), Zakon o uzimanju i presađivanju delova ljudskog tela u svrhu lečenja („Službeni glasnik SRS", broj 22/81) i Zakon o uzimanju i presađivanju delova ljudskog tela („Službeni list SFRJ", br. 63/10, 22/91, 24/94 i 28/96 i „Službeni glasnik RS", broj 101/05).


Član 90.

Ovaj zakon stupa na snagu osmog dana od dana objavljivanja u „Službenom glasniku Republike Srbije", a primenjivaće se od 1. januara 2010. godine.

22. Decembar 2011. zakoni 0 8976

Detalji strane

Oznake strane

Dodaj!

Preporučene oznake:

organa odnosno ovog clana clan transplantacije koji zakonom skladu lica stava davaoca koje ovim biomedicinu zakona presadjivanja uzimanja radi ustanova

Sve oznake

aorte apoteka apotekama bolest bolesti bolnice borbu broj ceka cekanja celija centar centra centru creva deca dece dinara dodatak donora drzava evra godine godinu gradjana grip gripa inostranstvo institutu jajnika kartica katarakte klinike korupcije krvi lek leka lekar lekara lekari lekova lekove lekovi lečenje ljudi loncar ministarstvu obolelih oboljenja operacija operacije operaciju organa osiguranja osiguranje pacijenata pacijent pacijenta pacijenti pluća pomoć pregled pritiska privatnih privatnim prof protiv rade raka recept rfzo ristic roditelji srbije srbiji srca srčanog tkiva torlak transplantacija transplantaciju trudnice u ustanova vakcina vakcine virus virusa zastitu zdravlja zdravstvene zdravstvenih zdravstveno zdravstvenu zdravstvo zdravstvu zene zuba žena

Poslednje označeno

NAJDUŽA LISTA ČEKANJA od 31.000 ljudi biće konačno SKRAĆENA - [21. Januar. 2017.]
Grip hara Srbijom - [4. Januar. 2017.]
Do kraja godine novi skeneri i "magneti" - [10. Mart. 2016.]
VMA nije zatvoren za civile - [19. Januar. 2016.]
Šest znakova koji ukazuju na dijabetes - [4. Januar. 2016.]

Pretraživanja

Tri reči: tipizacije tkiva odnosno, odnosno tipizacije tkiva, podudarnosti odnosno tipizacije, utvrdjivanja podudarnosti odnosno, zivog davaoca organa, tkiva odnosno transplantacije, uzimanja distribucije presadjivanja, presadjivanja utvrdjivanja podudarnosti, ovlascena zdravstvena ustanova, distribucije presadjivanja utvrdjivanja
Dve reči: ovog clana, ovim zakonom, ovog zakona, davaoca organa, uzimanje organa, primaoca organa, umrlog lica, pismeni pristanak, zdravstvena ustanova, radi lecenja
Jedna reč: organa, odnosno, ovog, clana, clan, transplantacije, koji, zakonom, skladu, lica, stava, davaoca, koje, ovim, biomedicinu, zakona, presadjivanja, uzimanja, radi, ustanova

Popularne oznake

zdravlja [29], bolesti [27], pacijenata [26], srbiji [21], lekara [14], protiv [13], rfzo [13], lečenje [12], srbije [12], gripa [11],

Sindikacija

all
medicina
zdravlje - istraživanja
bolesti
dijagnostika
lečenje bolesti
prirodni preparati
ostali preparati
prirodne kreme i melemi
zdravstvena zaštita
socijalna zaštita
prava pacijenata
opšte informacije
zakoni
knjižara

Pretraživanja

Tri reči: tipizacije tkiva odnosno, odnosno tipizacije tkiva, podudarnosti odnosno tipizacije, utvrdjivanja podudarnosti odnosno, zivog davaoca organa, tkiva odnosno transplantacije, uzimanja distribucije presadjivanja, presadjivanja utvrdjivanja podudarnosti, ovlascena zdravstvena ustanova, distribucije presadjivanja utvrdjivanja
Dve reči: ovog clana, ovim zakonom, ovog zakona, davaoca organa, uzimanje organa, primaoca organa, umrlog lica, pismeni pristanak, zdravstvena ustanova, radi lecenja
Jedna reč: organa, odnosno, ovog, clana, clan, transplantacije, koji, zakonom, skladu, lica, stava, davaoca, koje, ovim, biomedicinu, zakona, presadjivanja, uzimanja, radi, ustanova

Sindikacija

all
medicina
zdravlje - istraživanja
bolesti
dijagnostika
lečenje bolesti
prirodni preparati
ostali preparati
prirodne kreme i melemi
zdravstvena zaštita
socijalna zaštita
prava pacijenata
opšte informacije
zakoni
knjižara